ABŞ-də Pulsuz Təhsil: Təqaüdlər və Qrantlar

Giriş

Təqaüdlər və maliyyə yardımı Amerikada təhsil almaq istəyən tələbələr üçün böyük üstünlük təşkil edir. Hər il olduğu kimi, 2025-ci ildə də bir çox universitet və hökumət tərəfindən dəstəklənən proqramlar vasitəsilə pulsuz və ya ucuz təhsil almaq mümkündür. Lakin hansı şərtlərlə bu təqaüdü qazana bilərsiniz, necə müraciət edilməlidir kimi sualların cavabları olduqca önəmlidir. Bu yazımızda təqaüd növləri, müraciət üsulları və ABŞ-də pulsuz təhsil imkanlarını qiymətləndirməyə kömək edəcək vacib məsləhətlər tapa bilərsiniz.

• Addım #1: Giriş
• Addım #2: Amerikada pulsuz təhsil almaq mümkündürmü?
• Addım #3: Amerikada beynəlxalq tələbələr üçün hansı təqaüdlər var?
• Addım #4: Amerikada təqaüd qazanmaq üçün nələr etmək lazımdır?
• Addım #5: Amerikada təqaüd qazanmaqla bağlı tez-tez verilən suallar

Amerikada pulsuz təhsil almaq mümkündürmü?

Bəli, ABŞ-də pulsuz təhsil almaq mümkündür. Ancaq tamamilə pulsuz təhsil almaq üçün müəyyən meyarlara cavab vermək və düzgün təqaüd proqramlarına müraciət etmək lazımdır. ABŞ-də universitet təhsili ümumiyyətlə bahalıdır, özəl universitetlərdə illik təhsil haqqı 90.000 (bəzi hallarda 100.000) dollara çatır. Bununla belə, tam təqaüd proqramları sayəsində həm təhsil haqları, həm də yaşayış xərcləri qarşılana bilər.

ABŞ-də pulsuz təhsil almağın ən çox yayılmış yolları tam təqaüdlər və maliyyə yardımlarıdır. Bu təqaüdlər tələbələrin akademik uğurları, maliyyə vəziyyəti və ya xüsusi istedadları əsasında verilir. ABŞ-nin bir çox nüfuzlu universitetləri, xüsusən də yüksək akademik nailiyyətlər nümayiş etdirən tələbələrə 100% təqaüd imkanları təklif edir. 2024-cü ilin məlumatlarına görə, ABŞ-də təklif olunan təqaüdlərin təxminən 30%-i beynəlxalq tələbələr üçündür. Bu təqaüdlər dövlət, özəl təşkilatlar və universitetlər tərəfindən verilir. Məsələn, Fulbrayt Proqramı beynəlxalq tələbələr üçün ən əhatəli və tam əhatəli təqaüdlərdən biridir. 

Bundan əlavə, bəzi Amerika universitetləri də ehtiyaca əsaslanan təqaüdlər təklif edirlər. Ailənin gəliri az olan tələbələr universitetlərdən xüsusi maliyyə dəstəyi alaraq təhsillərini pulsuz başa vura bilərlər.

Nəticədə, ABŞ-də pulsuz təhsil almaq üçün düzgün təqaüdləri araşdırmaq, erkən müraciət etmək və güclü akademik rekorda sahib olmaq vacibdir. Planlı şəkildə hərəkət etsəniz, ABŞ-də tamamilə pulsuz təhsil almaq şansınız var.

Amerikada beynəlxalq tələbələr üçün hansı təqaüdlər var?

ABŞ-da təhsil almaq istəyən beynəlxalq tələbələr üçün bir çox təqaüd imkanları var. Bu təqaüdlər universitetlər, dövlət proqramları və özəl təşkilatlar tərəfindən verilir. Qeyd edək ki, Amerikada beynəlxalq tələbələr üçün verilən təqaüdün iki   Burda əlavə edək ki iki növü var təqaüdün : Merit-Based (akademik göstərici) və need-based (ehtiyaca görə) Yazımızın bu hissəsində 2025-ci ildən etibarən ABŞ-da təhsil xərclərini ödəmək istəyən tələbələr üçün yenilənmiş təqaüd variantlarını ətraflı araşdıracağıq. 

Amerikada universitetlər tərəfindən verilən təqaüdlər

ABŞ-nin bir çox nüfuzlu universiteti beynəlxalq tələbələrə təqaüd təklif edir. Bu təqaüdlər adətən akademik nailiyyət, maliyyə ehtiyacı, idman nailiyyətləri və ya bədii istedad kimi meyarlar əsasında verilir. Beynəlxalq tələbələr üçün ən vacib universitet təqaüdləri bunlardır:

• Harvard University Financial Aid 
• Stanford Knight-Hennessy Scholars Program 
• MIT International Scholarships 

Harvard University Financial Aid. Harvard Universiteti tələbələrə ehtiyaca əsaslanan təqaüdlər verir. Universitetin maliyyə dəstəyi proqramı sayəsində təqaüd dərəcələri tələbələrin illik gəlirlərinə görə müəyyən edilir və bir çox tələbə 100%-ə qədər təqaüd alma şansı qazanır. Harvardın təqaüd proqramına müraciət etmək üçün FAFSA (ABŞ vətəndaşları üçün) və ya CSS Profili (beynəlxalq tələbələr üçün) müraciət prosesini tamamlamaq lazımdır.

Stanford Knight-Hennessy Scholars Program. Stanford Universitetinin Knight-Hennessy Scholars Proqramı magistr tələbələri üçün tam təqaüd proqramıdır. Bu təqaüd təhsil haqlarını, yaşayış və digər yaşam xərclərini əhatə edir. Bununla belə, təqaüd yalnız liderlik potensialı və üstün akademik performansı olan tələbələrə verilir.

MIT International Scholarships. Massaçusets Texnologiya İnstitutu (MIT) maliyyə ehtiyacı olan beynəlxalq tələbələrə təhsil yardımı təklif edir. MIT təqaüdləri tələbənin maliyyə vəziyyəti ilə müəyyən edilir və illik təhsil xərclərinin böyük bir hissəsini ödəyə bilər. Tam təqaüd almaq üçün akademik nailiyyət, liderlik qabiliyyəti və tədqiqat potensialı kimi meyarlar nəzərə alınır.

Amerikada hökumət tərəfindən verilən təqaüdlər

ABŞ hökuməti xüsusilə magistr və doktorantura səviyyələrində təhsil alan tələbələr üçün müxtəlif təqaüdlər təklif edir. Bu təqaüdlər təkcə təhsil haqlarını və yaşayış xərclərini ödəmir, həm də tələbələrə tədqiqat aparmaq imkanı verir. Hökumət tərəfindən maliyyələşdirilən ən məşhur təqaüd proqramları bunlardır:

• Fulbright Foreign Student Program
• Hubert H. Humphrey Fellowship Program

Fulbright Foreign Student Program. Fulbrayt Təqaüd Proqramı dünyanın 155 ölkəsindən olan tələbələrə tam təqaüd verir. Bu təqaüd proqramı çərçivəsində tələbələrin təhsil haqları, yaşayış xərcləri, sağlamlıq sığortası və təyyarə biletləri qarşılanır. Fulbrayt təqaüdü xüsusi olaraq sosial elmlər, mühəndislik, tibb və hüquq kimi sahələrdə təhsil almaq istəyən tələbələr üçündür.

Müraciət prosesi zamanı tələbələrdən akademik nailiyyətlərini sübut etmək, yaxşı TOEFL və ya IELTS balı təqdim etmək və güclü motivasiya məktubu yazmaq tələb olunur.

Hubert H. Humphrey Fellowship Program. Bu təqaüd proqramı xüsusi olaraq orta karyera səviyyəli mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Liderlik potensialına malik olan və ictimai xidmətə töhfə vermək istəyən şəxslər üçün uyğun olan bu təqaüd, təqaüdçülərə 10 ay müddətində ABŞ-də təhsil almaq və peşəkar inkişaf proqramlarında iştirak etmək imkanı verir.

Bu təqaüdün üstünlüklərindən biri də odur ki, təqaüd alanlar təhsil alarkən oxuduqları ixtisasın mütəxəssisləri ilə əlaqə qurmaq imkanı əldə edirlər.

Amerikada özəl təşkilatlar və fondlar tərəfindən verilən təqaüdlər

Özəl təşkilatlar və fondlar tərəfindən verilən təqaüdlər də ABŞ-də təhsil almaq istəyən beynəlxalq tələbələr üçün əla fürsət təqdim edir. Adətən müəyyən bir sahəyə, demoqrafik qrupa və ya karyera hədəfinə uyğun olaraq verilən bu təqaüdlər bakalavr və magistr səviyyələrində tələbələrə açıqdır. Özəl təşkilatlar və fondlar tərəfindən maliyyələşdirilən ən məşhur təqaüd proqramları bunlardır:

• AAUW International Fellowships
• Joint Japan/World Bank Graduate Scholarship Program

AAUW International Fellowships. American Association of University Women tərəfindən təmin edilən bu təqaüd proqramı qız tələbələr üçündür. Xüsusilə magistratura, doktorantura və tədqiqat səviyyələrində təhsil alan qadın tələbələrə dəstək verir.

AAUW təqaüdləri tələbələrə hər il $20,000-dan $50,000-a qədər maliyyə dəstəyi verə bilər. Müraciət zamanı akademik uğur, liderlik potensialı və sosial fəaliyyət kimi məqsədlər nəzərə alınır.

Joint Japan/World Bank Graduate Scholarship Program. Bu təqaüd proqramı xüsusilə iqtisadiyyat, siyasət, maliyyə və mühəndislik kimi sahələrdə təhsil almaq istəyən tələbələr üçün nəzərdə tutulub. Dünya Bankı və Yaponiya hökuməti ilə əməkdaşlıq çərçivəsində verilən bu təqaüd inkişaf etməkdə olan ölkələrdən olan tələbələrə tam dəstək verir.

Bu təqaüdü qazanan tələbələr təhsillərinin bütün xərclərini və təhsil haqları, yaşayış xərcləri, səyahət xərcləri və sağlamlıq sığortası kimi xərcləri əhatə edən bir maliyyə dəstəyi alırlar.

Qeyd edilənlərlə yanaşı “Google”un da təqaüd proqramı var. Belə ki, “Google” Amerikada oxuyan qadınlara 5000-10.000 dollar dəyərində təqaüd verir. “Google”un bu təqaüd proqramı başqa ölkələrdə təhsil alan qadınlara da şamil olunur. 

Amerikada təqaüd qazanmaq üçün nələr etmək lazımdır?

ABŞ-də təqaüd qazanmaq təkcə akademik uğur deyil, həm də düzgün strategiyaların həyata keçirilməsidir. Təqaüd müraciətləri yüksək rəqabətlidir və minlərlə tələbə bu imkanlardan yararlanmaq üçün hər il yarışır. Tam və ya qismən təqaüd qazanmaq istəyirsinizsə, aşağıdakı beş qızıl qaydaya əməl etməklə şansınızı artıra bilərsiniz.

• Erkən müraciət etməyə başlayın
• Güclü motivasiya məktubu yazın
• Akademik uğur vacibdir
• Dil biliklərinizi sübut edin
• Tövsiyə məktublarınızı ağılla seçin

Erkən müraciət etməyə başlayın. Təqaüd ərizələrinin əksəriyyəti tədris ilinin başlamasına 6-12 ay qalmış açılır. Xüsusilə nüfuzlu universitetlərdə təqaüd proqramları üçün müraciətlər adətən bir il əvvəl qəbul edilir. Müraciətlərə erkən başlamaq sənədlərinizi tamamlamağa, güclü motivasiya məktubu yazmağa və təqaüd komitələrində müsbət təəssürat yaratmağa kömək edəcək. Bundan əlavə, erkən müraciət edən tələbələr daha geniş təqaüd seçimlərinə çıxış əldə edəcəklər.

Güclü motivasiya məktubu yazın. Motivasiya məktubu təqaüd komitəsinə niyə bu təqaüdə layiq olduğunuzu və niyə ABŞ-də təhsil almaq istədiyinizi izah edən ən vacib sənəddir. Təqaüd müraciətlərində "Niyə bu təqaüdü almaq istəyirsən?" sualına dəqiq cavab vermək lazımdır.

Uğurlu motivasiya məktubu üçün aşağıdakı elementlərə diqqət yetirin:

• Öz hekayənizi danışın: Akademik və şəxsi nailiyyətlərinizi vurğulayın.
• Təqaüdün sizə necə fayda verəcəyini izah edin: Təqaüdü gələcək planlarınızla əlaqələndirin.
• Səmimi və istəkli olun: Komitə üzvləri hər zaman motivasiya məktubunuzda əsl həvəsinizi görmək istəyəcək.

Məsələn, “Mən bir gün dünyanı dəyişəcəyəm” kimi ümumi ifadələr yerinə, “Mən X sahəsində ixtisaslaşmaq və Y sosial probleminin həlli yollarını tapmaq istəyirəm” kimi daha konkret ifadələrdən istifadə edin.

Akademik uğur vacibdir. Əksər təqaüd proqramları minimum 3.5 GPA və ya ekvivalent akademik nailiyyət tələb edir. Universitetlər, xüsusilə Harvard, MIT və Stanford təqaüdlər verərkən akademik performansa böyük əhəmiyyət verirlər. Ancaq yüksək GPA kifayət deyil. Tədqiqat layihələrində, beynəlxalq müsabiqələrdə, elm olimpiadalarında və könüllülükdə iştirak kimi əlavə akademik nailiyyətlər təqaüd komitəsinin diqqətini cəlb edir.

Dil biliklərinizi sübut edin. ABŞ-də təhsil almaq üçün əksər universitetlər və təqaüd proqramları ingilis dili biliyinin sübutunu tələb edir. Bunun üçün:

• TOEFL: Minimum 90 bal (bəzi universitetlər 100+ bal tələb edə bilər).
• IELTS: Minimum 6.5 bal (bəzi proqramlar üçün 7.0+ bal tələb oluna bilər).

Əgər siz yüksək səviyyədə ingilis dili olan ölkədən gəlmisinizsə və ya bakalavr təhsilinizi tamamilə ingilis dilində almamısınızsa, TOEFL və ya IELTS imtahanlarından kifayət qədər bal almalısınız.

Təqaüd üçün müraciət etməzdən əvvəl ən azı 3-6 ay əvvəldən ingilis dili imtahanına hazırlaşmağa başlamalısınız. Yüksək TOEFL və ya IELTS balı ərizənizi gücləndirməyə kömək edəcək.

Tövsiyə məktublarınızı ağılla seçin. İstinad məktubları təqaüd ərizələrində ən vacib sənədlərdən biridir. Akademik uğurunuzu və şəxsi xüsusiyyətlərinizi dəstəkləyən güclü istinad məktubları təqaüd qazanmaq şansınızı artırır. İstinad məktubu alarkən nəzərə alınmalı olanlar bunlardır:

• Professorlardan və ya akademik məsləhətçilərdən arayışlar alın. Müraciət etdiyiniz təqaüdlə bağlı sahələrdə çalışan akademiklərdən arayış almaq daha effektiv olacaq.
• Şəxsi və orijinal olmaq vacibdir. Adi və ümumi ifadələri ehtiva edən istinad məktubları əvəzinə konkret nailiyyətlərinizi təsvir edən məktublara üstünlük verilməlidir.
• Təqaüdlərə xüsusi diqqət yetirilməlidir. İstinad edən şəxs sizin təqaüd proqramına uyğun olduğunuzu bildirməlidir.

Təqaüd üçün müraciət edərkən ən azı iki güclü arayış məktubu təqdim etmək böyük üstünlükdür. Mümkünsə, akademik məsləhətçilərinizdən və sizi yaxşı tanıyan professorlardan istinadlar istəyin. Həmçinin əgər işləyirsinizsə, əməkdaşlardan və ya mentorunuzdan da bu tövsiyə məktubu istəyin.

Unutmayın, düzgün planlaşdırma, düzgün müraciət və prosesin doğru idarə edilməsi ilə ABŞ-də təhsil üçün təqaüd almaq şansınızı artıra bilərsiniz.

Amerikada təqaüd qazanmaqla bağlı tez-tez verilən suallar

Yuxarıda qeyd etdiyimiz nüanslarla yanaşı Amerikada təhsil üçün təqaüd almaqla bağlı tez-tez soruşulan müəyyən suallar var ki, o sualları və sualların cavablarını da təqdim edirik.

ABŞ-də təqaüdə müraciət etmək üçün hansı sənədlər tələb olunur?

Amerikada təqaüdə müraciət etmək üçün pasportun surəti, transkript, diplom, TOEFL və ya IELTS balı, motivasiya məktubu və ən azı iki arayış məktubu tələb olunur. Bəzi təqaüdlər həmçinin maliyyə vəziyyəti, könüllülük fəaliyyətilə bağlı sənədlərlə yanaşı, esseler və ya video çəkimləri tələb edə bilər.  

ABŞ-də hansı universitetlər beynəlxalq tələbələrə təqaüd təklif edir?

Harvard, MIT, Stanford, Yale, Princeton, Columbia və Chicago Universiteti kimi nüfuzlu universitetlər beynəlxalq tələbələrə geniş təqaüdlər təklif edir. Bu universitetlər maliyyə ehtiyaclarına əsaslanan təqaüdlər təqdim edərkən, bəziləri görkəmli akademik uğur nümayiş etdirən tələbələrə tam təqaüd təklif edir. Həmçinin Penn State, New York University, UMass Amherst, University of Washington kmi universitetlər də təqaüd verir. 

ABŞ-də təqaüd ərizələri nə vaxt edilməlidir?

Əksər universitet və hökumət tərəfindən maliyyələşdirilən təqaüd proqramları üçün müraciətlər sentyabr və dekabr ayları arasında qəbul edilir. Bununla belə, bəzi özəl təqaüd fondları il ərzində müraciətlərə açıq ola bilər. Müraciət tarixlərinə erkən riayət etmək vacibdir. Lakin bəzi universitetlərin sənəd müraciətində fərqli təqaüd proqramları var və onlar əsasən yanvar, fevral ayları üçün sənəd qəbulu edirlər. 

ABŞ-də təqaüd qazanan tələbələr iş icazəsi ala bilərlərmi?

Bəli, təqaüdçü tələbələrə ümumiyyətlə həftədə 20 saata qədər ABŞ-də kampusda işləməyə icazə verilir. Bununla belə, bəzi təqaüd proqramları əlavə gəlir əldə etməyi məhdudlaşdıra bilər. Əgər təqaüdünüz yaşayış xərclərini qarşılamırsa, siz OPT (Optional Practical Training) və CPT (Curricular Practical Training) proqramları ilə iş imkanları yarada bilərsiniz.